[FONT="]Bu ders notumuzda Fizik dersinin Doğrusal Hareket konusu altında; Hareket Nedir? Yörünge, Konum,, Yer Değiştirme, Hız Hesaplama, Hız Formülleri Hız Birimleri, Ortalama Hız, Ani Hız, İvme, Doğrusal Hareket Çeşitleri, Düzgün Doğrusal Hareket, Düzgün Değişen Doğrusal Hareket (Düzgün Hızlanan, Düzgün Değişen) Konum – Zaman Grafiği, Hız – Zaman Grafiği, İvme – Zaman Grafiği, Terimi kaldır: Ortalama Hız nasıl bulunur Ortalama Hız Nasıl Bulunur? vb. başlıklar hakkında detaylı bilgileri bulabilirsiniz.[/FONT]
[h=1]Doğrusal Hareket[/h][FONT="]Hareket[/FONT]
[FONT="]Bir cismin sabit kabul edilen bir noktaya göre konumunun değişmesine hareket denir.[/FONT]
[FONT="]Yörünge[/FONT]
[FONT="]Bir cismin hareketi sırasında izlediği yolun şekline yörünge denir. İzlenen yolun şekli doğrusal ise bu harekete doğrusal hareket denir. Daire ise, dairesel hareket denir.[/FONT]
[FONT="]Konum[/FONT]
[FONT="]Hareketli bir cismin sabit bir yere göre bulunduğu yere denir.. Bir araç nasıl hareket ederse etsin en son durduğu noktadaki konumu, o noktanın seçilen başlangıç noktasına olan vektörel uzaklığıdır. Bir araç dönüp dolaşıp ilk bulunduğu noktaya gelirse, konumu sıfır olur.[/FONT]
[h=3]Yer Değiştirme[/h][FONT="]Bir cismin iki konumu arasındaki vektörel uzaklıktır. Başka bir ifadeyle son konum (x2) ile ilk konum[/FONT]
[FONT="](x1) arasındaki vektörel farktır ve son konumdan ilk konumun vektörel olarak çıkarılmasıyla bulunur. Bu işlem, Dx = x2 – x1 şeklinde gösterilir.[/FONT]
[FONT="]
[/FONT]
[FONT="]Şekildeki doğrusal yolun O noktası başlangıç noktası olarak seçilirse, P noktasında duran bir aracın konumu + 1500 metredir. K de duranın konumu ise – 1000 metredir.[/FONT]
[FONT="]N noktasından L noktasına gelen bir araç,[/FONT]
[FONT="]Dx = x2 – x1[/FONT]
[FONT="]Dx = – 500 – (+ 1000) = – 1500 m[/FONT]
[FONT="](–) yönde 1500 metre yer değiştirmiştir.[/FONT]
Eğer ilk konum başlangıç noktası olursa, konum ile yer değiştirme eşit olur.Yatay bir yolda K noktasından harekete geçen araç L, M, N yolunu izleyerek N de duruyor. Bu araç KN noktaları arasında, toplam 70 m yol almasına rağmen 50 m yer değiştirmiştir.Şekil incelenirse KN arasındaki vektörel uzaklık pisagor bağıntısından 50 m olur.
[FONT="]Eğim[/FONT]
Hareket konusunun iyi anlaşılması için eğim kavramının iyi bilinmesi gerekir. Bir doğrunun yatayla yaptığı açının tanjantı o doğrunun eğimine eşittir.
Ayrıca eğim dikliğin bir ölçüsüdür. Diklik artıyorsa eğim artıyor, diklik azalıyorsa eğim azalıyor, diklik sabit ise, eğim de sabittir.
Şekildeki gibi yatay doğruların eğimi sıfırdır.Düşey doğruların eğimi tanımsızdır. Çünkü tana değerine göre bir sayının sıfıra oranı tanımsızdır.
Bir parabolün eğiminden bahsedilemez. Ancak parabole teğetler çizilerek teğetin eğimine bakılır. Şekildeki parabolün eğimi artıyordur.
Şekildeki parabolün eğimi ise azalıyordur. Çünkü parabole çizilen teğetlerin eğimleri azalmaktadır.
Birim çemberdeki sinüs ve cosinüs değerlerin işaretinden faydalanılarak eğimin işareti bulunabilir.Düşey eksene göre sağa yatık doğruların eğimi pozitif (+), sola yatık doğruların eğimi ise negatif (–) dir.
[h=3]Hız[/h][FONT="]Bir cismin birim zamandaki yer değiştirme miktarına hız denir. Hız v sembolü ile gösterilir ve vektörel bir büyüklüktür. Hız,[/FONT]
[FONT="]şeklinde tanımlanır.[/FONT]
[FONT="]Hız birimi SI (MKS) birim sisteminde m/s dir. km/saat de hız birimi olarak kullanılabilir.[/FONT]
[FONT="]Hız vektörel büyüklük olduğundan, hızın işareti hareketin yönünü gösterir. Hız (+) işaretli ise araç (+) seçilen yönde, (–) işaretli ise, (–) seçilen yönde gidiyordur.[/FONT]
[h=3]Ortalama Hız[/h][FONT="]Herhangi bir cisim değrusal bir yörüngede t zaman aralığında değişik hızlarla hareket ederse x kadar yer değiştirdiğinde hareketlinin ortalama hızı,
[/FONT]
[FONT="]şeklinde tanımlanır.[/FONT]
Şekildeki konum-zaman grafiğinde, aracın t1 anındaki konumu x1, t2 anındaki konumu x2 ise, t1 ile t2 süreleri arasındaki ortalama hızı şekildeki doğrunun eğiminden bulunur.
Şekildeki hız-zaman grafiğinde t süresi içindeki ortalama hız hızların aritmetik ortalamasından bulunur. Bu durum yalnızca hızın düzgün değiştiği durumlarda geçerlidir.
[h=3]Ani Hız[/h][FONT="]Bir doğru üzerinde değişik hızlarla hareket eden,bir cismin herhangi bir andaki hızı anlık hızı yani ani hızı verir.[/FONT]
[FONT="]Konum-zaman grafiğindeki herhangi bir anda yörüngeye çizilen teğetin eğimine eşittir.[/FONT]
[h=3]İvme[/h][FONT="]Hızın birim zamandaki değişme miktarına ivme denir.Hız-zaman grafiğine herhagi bir anda çizilen teğetin eğimi ani ivmeyi verir.Belli bir zaman aralığında grafik üzerinde iki noktayı birleştiren doğru parçasının eğimi de o aralıktaki ortalama eğimi verir. a sembolü ile gösterilir ve vektörel bir büyüklüktür. Cismin t1 anındaki hızı v1, t2 anındaki hızı v2 ise, ivme;
[/FONT]
[FONT="]şeklinde ifade edilir. Birimi m/s2 dir.[/FONT]
[FONT="]Hız değişimi yoksa, yani cismin hızı zamanla değişmiyorsa ivme sıfırdır. İvmenin olması için mutlaka hızın değişmesi gerekir. Ayrıca ivme sabit ise hız her saniye ivme kadar artıyor ya da azalıyordur. İvme sıfır ise, araç ya duruyordur, ya da sabit hızla gidiyordur.[/FONT]
[h=1]Doğrusal Hareket[/h][FONT="]Hareket[/FONT]
[FONT="]Bir cismin sabit kabul edilen bir noktaya göre konumunun değişmesine hareket denir.[/FONT]
[FONT="]Yörünge[/FONT]
[FONT="]Bir cismin hareketi sırasında izlediği yolun şekline yörünge denir. İzlenen yolun şekli doğrusal ise bu harekete doğrusal hareket denir. Daire ise, dairesel hareket denir.[/FONT]
[FONT="]Konum[/FONT]
[FONT="]Hareketli bir cismin sabit bir yere göre bulunduğu yere denir.. Bir araç nasıl hareket ederse etsin en son durduğu noktadaki konumu, o noktanın seçilen başlangıç noktasına olan vektörel uzaklığıdır. Bir araç dönüp dolaşıp ilk bulunduğu noktaya gelirse, konumu sıfır olur.[/FONT]
[h=3]Yer Değiştirme[/h][FONT="]Bir cismin iki konumu arasındaki vektörel uzaklıktır. Başka bir ifadeyle son konum (x2) ile ilk konum[/FONT]
[FONT="](x1) arasındaki vektörel farktır ve son konumdan ilk konumun vektörel olarak çıkarılmasıyla bulunur. Bu işlem, Dx = x2 – x1 şeklinde gösterilir.[/FONT]
[FONT="]
[FONT="]Şekildeki doğrusal yolun O noktası başlangıç noktası olarak seçilirse, P noktasında duran bir aracın konumu + 1500 metredir. K de duranın konumu ise – 1000 metredir.[/FONT]
[FONT="]N noktasından L noktasına gelen bir araç,[/FONT]
[FONT="]Dx = x2 – x1[/FONT]
[FONT="]Dx = – 500 – (+ 1000) = – 1500 m[/FONT]
[FONT="](–) yönde 1500 metre yer değiştirmiştir.[/FONT]
Eğer ilk konum başlangıç noktası olursa, konum ile yer değiştirme eşit olur.Yatay bir yolda K noktasından harekete geçen araç L, M, N yolunu izleyerek N de duruyor. Bu araç KN noktaları arasında, toplam 70 m yol almasına rağmen 50 m yer değiştirmiştir.Şekil incelenirse KN arasındaki vektörel uzaklık pisagor bağıntısından 50 m olur.
[FONT="]Eğim[/FONT]
Hareket konusunun iyi anlaşılması için eğim kavramının iyi bilinmesi gerekir. Bir doğrunun yatayla yaptığı açının tanjantı o doğrunun eğimine eşittir.
Ayrıca eğim dikliğin bir ölçüsüdür. Diklik artıyorsa eğim artıyor, diklik azalıyorsa eğim azalıyor, diklik sabit ise, eğim de sabittir.
Şekildeki gibi yatay doğruların eğimi sıfırdır.Düşey doğruların eğimi tanımsızdır. Çünkü tana değerine göre bir sayının sıfıra oranı tanımsızdır.
Bir parabolün eğiminden bahsedilemez. Ancak parabole teğetler çizilerek teğetin eğimine bakılır. Şekildeki parabolün eğimi artıyordur.
Şekildeki parabolün eğimi ise azalıyordur. Çünkü parabole çizilen teğetlerin eğimleri azalmaktadır.
Birim çemberdeki sinüs ve cosinüs değerlerin işaretinden faydalanılarak eğimin işareti bulunabilir.Düşey eksene göre sağa yatık doğruların eğimi pozitif (+), sola yatık doğruların eğimi ise negatif (–) dir.
[h=3]Hız[/h][FONT="]Bir cismin birim zamandaki yer değiştirme miktarına hız denir. Hız v sembolü ile gösterilir ve vektörel bir büyüklüktür. Hız,[/FONT]
[FONT="]şeklinde tanımlanır.[/FONT]
[FONT="]Hız birimi SI (MKS) birim sisteminde m/s dir. km/saat de hız birimi olarak kullanılabilir.[/FONT]
[FONT="]Hız vektörel büyüklük olduğundan, hızın işareti hareketin yönünü gösterir. Hız (+) işaretli ise araç (+) seçilen yönde, (–) işaretli ise, (–) seçilen yönde gidiyordur.[/FONT]
[h=3]Ortalama Hız[/h][FONT="]Herhangi bir cisim değrusal bir yörüngede t zaman aralığında değişik hızlarla hareket ederse x kadar yer değiştirdiğinde hareketlinin ortalama hızı,
[/FONT]
[FONT="]şeklinde tanımlanır.[/FONT]
Şekildeki konum-zaman grafiğinde, aracın t1 anındaki konumu x1, t2 anındaki konumu x2 ise, t1 ile t2 süreleri arasındaki ortalama hızı şekildeki doğrunun eğiminden bulunur.
Şekildeki hız-zaman grafiğinde t süresi içindeki ortalama hız hızların aritmetik ortalamasından bulunur. Bu durum yalnızca hızın düzgün değiştiği durumlarda geçerlidir.
[h=3]Ani Hız[/h][FONT="]Bir doğru üzerinde değişik hızlarla hareket eden,bir cismin herhangi bir andaki hızı anlık hızı yani ani hızı verir.[/FONT]
[FONT="]Konum-zaman grafiğindeki herhangi bir anda yörüngeye çizilen teğetin eğimine eşittir.[/FONT]
[h=3]İvme[/h][FONT="]Hızın birim zamandaki değişme miktarına ivme denir.Hız-zaman grafiğine herhagi bir anda çizilen teğetin eğimi ani ivmeyi verir.Belli bir zaman aralığında grafik üzerinde iki noktayı birleştiren doğru parçasının eğimi de o aralıktaki ortalama eğimi verir. a sembolü ile gösterilir ve vektörel bir büyüklüktür. Cismin t1 anındaki hızı v1, t2 anındaki hızı v2 ise, ivme;
[/FONT]
[FONT="]şeklinde ifade edilir. Birimi m/s2 dir.[/FONT]
[FONT="]Hız değişimi yoksa, yani cismin hızı zamanla değişmiyorsa ivme sıfırdır. İvmenin olması için mutlaka hızın değişmesi gerekir. Ayrıca ivme sabit ise hız her saniye ivme kadar artıyor ya da azalıyordur. İvme sıfır ise, araç ya duruyordur, ya da sabit hızla gidiyordur.[/FONT]