Dişlerdeki renk değişikliklerinin nedenleri çeşitlidir.
A- Diş Kökenli Renklenmeler:
Dişin dış yüzeyinde lokalize olmuş etkenlere bağlı olarak oluşan renklenmelerdir. Bu tip renklenmeler çok yaygındır ve çeşitli faktörlere bağlı olabilirler:
• Diş ile ilgili bir yapının (Nasmyth zarı) kalıntıları
• Kötü ağız hijyeni
• Diyet alışkanlıkları
• Plak ve diş taşı birikimi
• Bakteri ve mantarlar
• Sigara, tütün, pipo kullanımı
• Çay ve kahve
Gençlerde her renkte oluşan renklenmeler, erişkinlerde daha çok kahverengi, gri veya siyah olabilir. Bu tip renklenmelerin tedavisinde koruyucu (proflaktik) yöntemler tercih edilebilir. Alışkanlıkların bırakılması, düzenli diş fırçalanması, diş hekiminin kontrolü olarak plak ve diş taşlarını gidermesi, Ultrasonik temizleme cihazları tedavide oldukça iyi sonuç verebilir. Bunun yanı sıra bazı yöntemlerle (örneğin; mikroabrazyon sistemi, aşındırıcı diskler) yardımıyla renklenmelerin giderilmesi de alternatif tedavi seçenekleridir.
B- İç Kökenli Renklenmeler: Dişin iç kısmını etkileyen bu tip renklenmeler:
I- Dişlerin oluşumu (odontogenezis) sırasında, II- oluşumundan sonraki süreçte (odontogenezis sonrasında) olmak üzere iki grupta incelenebilir.
I- Odontogenezis sırasında oluşan reklenmeler:
Sistemik hastalıkların neden olduğu renklenmeler:
1. Vücutta sistemleri tutan bazı hastalıklar dişlerin renk değişikliklerine neden olabilir
2. Kimyasal maddelerin sistemik olarak emilimi sonrasında oluşan renklenmeler:
a. Bazı ilaçların neden olduğu renklenmeler (örn: tetrasiklin renklenmeleri): Tetra-siklin İsimli bir ilaç dişin renk değişimi açısından özellikle anne karnındaki sürecin ikinci altı aylık döneminden itibaren 8 yaşa kadar olan dönemde risk oluşturur.
b. Florozis renklenmeleri: Mine formasyonu ve kireçlenmesi (kalsifikasyonu) sırasında fazla miktarda florür alınması sonucu, ortaya çıkan renklenmelerdir. İdealden fazla florür içeren su kaynakları dışında, bebek mamalarının florürlü suyla hazırlanması, florür veya florür – vitamin kaynaklarının uygunsuz kullanımı, florürlü diş macunlarının dikkatsizce yutulması, florürden zengin olan besinlerin fazla tüketilme alışkanlıkları florizise katkıda bulunan diğer etkenlerdir. Yüksek miktardaki florür, bazı hücrelerin (ameloblastlann) değişimine neden olarak istenmeyen durumlara yol açabilirler
II: Odontogenezis sonrasında görülen renk değişiklikleri:
1- Fizyolojik (yaşa bağlı) renklenmeler: Yaş ilerledikçe, diş yapısı içinde meydana gelen dentin apozisyonu (dişin oluştuğu asıl maddenin pozisyon bozukluğu) ve kireçlenmiş (kalsifîye) diş dokuları ile dişin özü arasındaki sıvı değişiminin azalması dişteki dentinin (dişin oluştuğu asıl madde) ve minenin ışık geçirgenliğini etkiler ve dişlerin daha koyu görünmesine neden olur. İkincil olarak (sekonder) oluşan ve beklenen oluşumun dışında (atipik) dentin oluşumu, minenin aşınması, minede küçük çatlaklar ve çentikler oluşması, ayrıca mine yüzeyinde çay, kahve, tütün, ve ilaçların birikmesi de renklenmelere yol açabilir. Bu tip renklenmelerde ağartma işlemi iyi sonuç verebilir.
2- Kimyasal renklenmeler: Metallerin doğrudan teması, oksitlenmesi (oksidasyonu) veya kan ve tükürük içinde çökelmesi sonucu diş yapılarında (mine, dentin, vb) renklenmeler görülebilir. Bu tür değişikliklerde renk griden siyaha kadar değişebilir.
Bazı işlemler soması (örneğin gümüş – amalgam kullanılarak yapılan onarımlarda -restorasyonlarda) oluşan maddelerin (örnek: korozyon ürünlerinin ve civa iyonlarının) dentin kanallarına nüfuz etmesiyle dentin griden siyaha kadar değişen renklenmeler gösterebilir. Bizmut, krom, nikel gibi endüstriyel metaller de mine dentin ve sementin yeşil, gri mavi renge boyanmasına sebep olurlar. Akril, silikat, siman ve kompozit rezinlerin çözünmesinde dişlerde bir görünüm yaratabilir. Organik renk maddeleri (pigment) içeren ve diş yapısındaki boşluklardaki mikropların arındırılması (kavite sterilizasyonunda) kullanılan bazı uçucu maddeler ise, san, kahverengi veya turuncu renklenmeler yapabilir.
3- Çürük nedeniyle görülen renklenmeler: Çürük, beyaz, opak veya gri görüntü verir. Kavite içinde, besinlerin ve bakteri yıkım ürünlerinin birikmesiyle gri, kahverengi veya siyah renklenmeler görülür. Çürük temizlenip onarım yapılırsa (restore edilirse) tamamıyla ortadan kalkar.
4- Yerel (lokal) nedenlerle oluşan renklenmeler: Pulpa odasındaki kanama, pulpa dokusunun parçalanması, kanal tedavisinde kullanılan ilaçlar ve onarımda kullanılan maddeler (restoratif materyaller) ve bazı diğer nedeni bilinmeyen durumlara bağlı renklenmeler olabilir.
A- Diş Kökenli Renklenmeler:
Dişin dış yüzeyinde lokalize olmuş etkenlere bağlı olarak oluşan renklenmelerdir. Bu tip renklenmeler çok yaygındır ve çeşitli faktörlere bağlı olabilirler:
• Diş ile ilgili bir yapının (Nasmyth zarı) kalıntıları
• Kötü ağız hijyeni
• Diyet alışkanlıkları
• Plak ve diş taşı birikimi
• Bakteri ve mantarlar
• Sigara, tütün, pipo kullanımı
• Çay ve kahve
Gençlerde her renkte oluşan renklenmeler, erişkinlerde daha çok kahverengi, gri veya siyah olabilir. Bu tip renklenmelerin tedavisinde koruyucu (proflaktik) yöntemler tercih edilebilir. Alışkanlıkların bırakılması, düzenli diş fırçalanması, diş hekiminin kontrolü olarak plak ve diş taşlarını gidermesi, Ultrasonik temizleme cihazları tedavide oldukça iyi sonuç verebilir. Bunun yanı sıra bazı yöntemlerle (örneğin; mikroabrazyon sistemi, aşındırıcı diskler) yardımıyla renklenmelerin giderilmesi de alternatif tedavi seçenekleridir.
B- İç Kökenli Renklenmeler: Dişin iç kısmını etkileyen bu tip renklenmeler:
I- Dişlerin oluşumu (odontogenezis) sırasında, II- oluşumundan sonraki süreçte (odontogenezis sonrasında) olmak üzere iki grupta incelenebilir.
I- Odontogenezis sırasında oluşan reklenmeler:
Sistemik hastalıkların neden olduğu renklenmeler:
1. Vücutta sistemleri tutan bazı hastalıklar dişlerin renk değişikliklerine neden olabilir
2. Kimyasal maddelerin sistemik olarak emilimi sonrasında oluşan renklenmeler:
a. Bazı ilaçların neden olduğu renklenmeler (örn: tetrasiklin renklenmeleri): Tetra-siklin İsimli bir ilaç dişin renk değişimi açısından özellikle anne karnındaki sürecin ikinci altı aylık döneminden itibaren 8 yaşa kadar olan dönemde risk oluşturur.
b. Florozis renklenmeleri: Mine formasyonu ve kireçlenmesi (kalsifikasyonu) sırasında fazla miktarda florür alınması sonucu, ortaya çıkan renklenmelerdir. İdealden fazla florür içeren su kaynakları dışında, bebek mamalarının florürlü suyla hazırlanması, florür veya florür – vitamin kaynaklarının uygunsuz kullanımı, florürlü diş macunlarının dikkatsizce yutulması, florürden zengin olan besinlerin fazla tüketilme alışkanlıkları florizise katkıda bulunan diğer etkenlerdir. Yüksek miktardaki florür, bazı hücrelerin (ameloblastlann) değişimine neden olarak istenmeyen durumlara yol açabilirler
II: Odontogenezis sonrasında görülen renk değişiklikleri:
1- Fizyolojik (yaşa bağlı) renklenmeler: Yaş ilerledikçe, diş yapısı içinde meydana gelen dentin apozisyonu (dişin oluştuğu asıl maddenin pozisyon bozukluğu) ve kireçlenmiş (kalsifîye) diş dokuları ile dişin özü arasındaki sıvı değişiminin azalması dişteki dentinin (dişin oluştuğu asıl madde) ve minenin ışık geçirgenliğini etkiler ve dişlerin daha koyu görünmesine neden olur. İkincil olarak (sekonder) oluşan ve beklenen oluşumun dışında (atipik) dentin oluşumu, minenin aşınması, minede küçük çatlaklar ve çentikler oluşması, ayrıca mine yüzeyinde çay, kahve, tütün, ve ilaçların birikmesi de renklenmelere yol açabilir. Bu tip renklenmelerde ağartma işlemi iyi sonuç verebilir.
2- Kimyasal renklenmeler: Metallerin doğrudan teması, oksitlenmesi (oksidasyonu) veya kan ve tükürük içinde çökelmesi sonucu diş yapılarında (mine, dentin, vb) renklenmeler görülebilir. Bu tür değişikliklerde renk griden siyaha kadar değişebilir.
Bazı işlemler soması (örneğin gümüş – amalgam kullanılarak yapılan onarımlarda -restorasyonlarda) oluşan maddelerin (örnek: korozyon ürünlerinin ve civa iyonlarının) dentin kanallarına nüfuz etmesiyle dentin griden siyaha kadar değişen renklenmeler gösterebilir. Bizmut, krom, nikel gibi endüstriyel metaller de mine dentin ve sementin yeşil, gri mavi renge boyanmasına sebep olurlar. Akril, silikat, siman ve kompozit rezinlerin çözünmesinde dişlerde bir görünüm yaratabilir. Organik renk maddeleri (pigment) içeren ve diş yapısındaki boşluklardaki mikropların arındırılması (kavite sterilizasyonunda) kullanılan bazı uçucu maddeler ise, san, kahverengi veya turuncu renklenmeler yapabilir.
3- Çürük nedeniyle görülen renklenmeler: Çürük, beyaz, opak veya gri görüntü verir. Kavite içinde, besinlerin ve bakteri yıkım ürünlerinin birikmesiyle gri, kahverengi veya siyah renklenmeler görülür. Çürük temizlenip onarım yapılırsa (restore edilirse) tamamıyla ortadan kalkar.
4- Yerel (lokal) nedenlerle oluşan renklenmeler: Pulpa odasındaki kanama, pulpa dokusunun parçalanması, kanal tedavisinde kullanılan ilaçlar ve onarımda kullanılan maddeler (restoratif materyaller) ve bazı diğer nedeni bilinmeyen durumlara bağlı renklenmeler olabilir.