29 Kasım 1908 yılında Selanik'te dünyaya geldi. Atatürk’ün manevi kızı. Tam ismi Ayşe Afet İnan’dır. Cumhuriyetin ilk tarih profesörlerinden birisi olan Afet İnan, senelerce, kurucuları arasında yer aldığı Türk Tarih Kurumu’nun as başkanlığını (1935-52 ve 1957-58) yaptı.
Resmi ideoloji doğrultusunda “Türk Tarih Tezi”ni ortaya koyan tarihçilerden birisidir. Babası orman memuru İsmail Hakkı Bey (Uzmay), annesi Doyran Müderrisi Emrullah Efendi’nin torunu olan Şehdane Hanım’dır. Ailesi Balkan Savaşları’ndan sonra Anadolu’ya göç etmişti.
Annesini 1915'de veremden kaybeden Afet İnan, ilköğrenimine Eskişehir’in Mihalıççık ilçesinde başladı. Öğrenimini Ankara ve Biga’da devam ettirdi, 1920 yılında altı yıllık ilkokul diplomasını aldı. Ailesi 1921’de Antalya’nın Alanya ilçesine taşındı. Afet Hanım, 1922 Elmalı’da öğretmenlik ehliyeti aldı ve Elmalı Kızokulu’na başöğretmen olarak atandı. Babasının görevi sebebiyle sürekli yer değiştirdi; 1925 yılında Bursa Kız Muallim Mektebi’ni tamamlayarak İzmir’de Redd-i İlhak İlkokulu’nda göreve başladı. Atatürk’le tanışması sonucunda ileriki senelerinde öğrenimine devam etme fırsatı buldu.
Afet Hanım, 1925 yılında öğretmenlik görevine yeni başladığı sırada bir çay ziyaretinde Cumhurbaşkanı Atatürk ile tanışma fırsatı buldu. Annesinin ailesinin Selanik’in Doyran kasabasından olması nedeniyle Mustafa Kemal’in ilgisini çekti ve Atatürk ertesi gün ailesiyle tanıştı. Bu arada Gazi Paşa’ya öğrenimini yürütmek ve yabancı dil öğrenmek istediğini açıklamış olan Afet Hanım, kısa bir zaman sonra Ankara’ya atandı. Bakanlığın izniyle İsviçre’nin Lozan kentine Fransızca öğrenmek üzere gönderildi.
1927 yılında yurda döndüğünde bir süre de Fransız Kız Lisesi’nde eğitim gördü. Bu arada ortaöğrenim tarih öğretmenliği sınavına girerek öğretmenlik belgesi aldı ve Ankara Musiki Muallim Mektebi’ne tarih ve yurttaşlık bilgisi öğretmeni olarak atandı (1929-30). Göreve başladığı zaman, yurttaşlık bilgisi için okutacağı kitabı Atatürk yetersiz bulmuştu. Bunun üzerine Fransız Kız Lisesi’nde okuduğu Instruction Civique adlı kitaptan çeviriler yaptı. Bu çevirileri, Tevfik Bıyıklıoğlu’nun Almanca eserlerden yaptığı çeviriler ve bizzat Atatürk’ün kimi konulardaki yazıları da birleştirilerek Medeni Bilgiler kitabı oluşturuldu. Kitap, ortaokullarda ders kitabı olarak okutuldu ve 1935 yılına kadar çeşitli defalar basıldı.
Afet Hanım kadın hakları üzerinde çalışmaya ilgi duyduğundan, Atatürk’ün isteği üzerine 3 Nisan 1930yılında Türk Ocağı’nda Türk kadınlarının seçme ve seçilme haklarına ilişkin bir konferans verdi. Bu konferans için zamanın en ünlü hatibi olan Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Beyden dersler aldı; giyeceği elbiseyi bizzat Atatürk çizmiş ve gömleği için kendi pırlanta kol düğmelerini hediye etmişti Kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesi anayasa değişikliğini gerektiriyordu ve bu çok zaman alan bir süreç oldu, fakat 1934 yılında gerçekleştirildi. O günlerde Belediye Kanunu’nun değişmesi söz konusuydu. Afet İnan konferans verdiği gün gerçekleşen Belediye Kanunu değişikliğiyle kadınlara belediye meclislerine seçme ve seçilme hakkı tanındı. Konferanstan birkaç gün önce (31 Mart 1930) Cumhuriyet Halk Fırkası’na giren Afet Hanım, partiye yazılan ilk kadın üyedir.
Atatürk kendisinden, Türk Ocakları Yasasının kimi maddelerinin açıklanması konusunda çalışma yapmasını isteyince, 27 - 28 Nisan 1930 yılında yapılan Türk Ocakları Kongresi’nde Aksaray delegesi olarak söz aldı. Türk Ocakları’nın amacını, işlevini açıklayan bir konuşma yaptı ve sonradan “Türk Tarih Tezi” olarak nitelenecek bir tezi dile getirdi. Ayrıca Türk tarih ve medeniyetini bilimsel olarak incelemek üzere bir heyet kurulması için önerge verdi. Bu önerge üzerine kongreden sonra oluşturulan Türk Tarih Heyeti’nin on altı kişilik kurucu üyeleri arasında yer aldı.
Türk Ocakları Atatürk’ün emriyle 10 Nisan 1931 tarihinde kapatıldıktan sonra heyet, aynı kurucularla aldığı dernek olma kararıyla, Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adıyla yeniden düzenlendi. 3 Ekim 1935’te bu cemiyetin adı Türk Tarih Kurumu oldu. Afet Hanım, Türk Tarih Kurumu’nun bilimsel çalışmalarına katıldı. Heyet, “Türk Tarih Tezi”nin temelini oluşturacak Türk Tarihinin Ana Hatları adlı kitabı kaleme aldı. 1931-41 tarihleri arasında liselerde okutulan kitabın yazımında Afet Hanım da görev almıştı. 1929'da Topkapı Sarayı’nı müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında bulunan Piri Reis Haritası’nı inceleyen Türk Tarih Cemiyeti heyetinin içinde yer aldı ve haritanın dünyada tanıtılmasına çalıştı.
Afet İnan, 9 Ocak 1936 günü Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin açılışında Türk Tarih Kurumu asbaşkanı sıfatıyla ilk dersi verdi. Kendisine fakültede öğretim üyeliği önerildi; fakat o, bunu yüksek öğrenim gördükten ve yüksek lisans yaptıktan sonra kabul edebileceğini söyledi… Arkasından, Avrupa’nın pek çok yerinde üniversite öğretim üyeleriyle görüşmeler yaptıktan sonra, yüksek öğrenimini Cenevre’de yapmaya karar verdi. Cenevre Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Bilimler Fakültesi’nin Yakın Çağ ve Modern Tarih Bölümü’nde İsviçreli antropolog Eugene Pittard’ın öğrencisi oldu. “Türk-Osmanlı Devrinin Ekonomik Tarihi” adlı tezini sunarak Temmuz 1938’de lisans diploması aldı, Temmuz 1939’da ise doktorasını tamamladı ve sosyoloji doktoru oldu. Doktora tezinin adı “Türk Halkının ve Türk Tarihinin Antropolojik Karakteri Üzerine” idi. Bu çalışma için Anadolu’da 64 bin iskelet kalıntısı üzerinde inceleme yaptı. Öğrenim seneleri boyunca Cenevre ve Bükreş’te konferanslar verdi; Türk Tarih Kurumu kongrelerinde bildiriler sundu. Yurda döndükten sonra Ankara Kız Lisesi’nde derslerine devam etmesinin yanın sıra Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne doçent vekili olarak atandı. 1940'da kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olan Dr. Rıfat İnan ile evlenen Afet Hanım, 1942’de doçent, 1950’de profesör oldu. 1950 yılından sonra Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi konularında Ankara Fen Fakültesi’nde, Hacettepe Üniversitesi’nde, Ege Üniversitesi’nde, Ankara Harp Okulu’nda dersler verdi. 1961-62 tarihlerinde İngiltere’de incelemeler yaptı. 1955-79 yılları arasında da UNESCO Türkiye Milli Komisyonu’nda Türk Tarih Kurumu’nu temsil etti. Ankara Üniversitesi Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrim Tarihi kürsüsü başkanlığını yaptı, 1977 yılında bu görevde iken kendi isteğiyle emekli oldu.
Tarih ve sosyoloji çalışmalarının yanında Atatürk’e ilişkin araştırmalar da yapan İnan, bunları kitap olarak yayımladı. Türk Kadın Haklarının Kazanılması çalışması UNESCO’nun yayını olan “Le Courier” (1963) dergisinde dokuz dile çevrilerek yayımlandı. Afet İnan; Türk Tarih Kurumu (kurucu), Çocuk Haklarını Koruma Derneği (kurucu), Dumlupınar Zafer Abidesini Güzelleştirme ve Yaşatma Derneği (kurucu), Türk Kadının Sosyal Hayatı Tetkik Kurumu, Milli Kütüphane’ye Yardım Derneği, Cenevre Tarih ve Arkeoloji Topluluğu (1936), Uluslararası Antropoloji Enstitüsü (Paris 1937),Uluslararası Kadınlar Birliği (Kopenhag), Avrupa Kültürü Cemiyeti (Venedik 1957) gibi ulusal ve uluslararası derneklerin üyesiydi… Afet İnan, 76 yaşında Ankara`da yaşamını yitirdi. Arı adında bir kızı, Demir adında bir oğlu vardır… Tarih Vakfı ile İnan ailesinin ortak girişimiyle anısını yaşatmak için iki senede bir Afet İnan Tarih Araştırmaları Ödülü verilmektedir.
BAŞLICA ESERLERİ:
Türk Tarihinin Ana Hatları (1930), Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi (1947), Atatürk’ten Hatıralar (1950), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (1950), Türk Amirali Piri Reis’in Hayatı ve Eserleri (1954), Türk Kadın Haklarının Kazanılması (Fransızca ve İngilizce,1962), Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri (1964), Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması (1968), Atatürk’ten Yazdıklarım (1969), ‘Devletçilik’ İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1972) , İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1936 Raporları (1973), İzmir İktisat Kongresi: 1923 (1982).
Resmi ideoloji doğrultusunda “Türk Tarih Tezi”ni ortaya koyan tarihçilerden birisidir. Babası orman memuru İsmail Hakkı Bey (Uzmay), annesi Doyran Müderrisi Emrullah Efendi’nin torunu olan Şehdane Hanım’dır. Ailesi Balkan Savaşları’ndan sonra Anadolu’ya göç etmişti.
Annesini 1915'de veremden kaybeden Afet İnan, ilköğrenimine Eskişehir’in Mihalıççık ilçesinde başladı. Öğrenimini Ankara ve Biga’da devam ettirdi, 1920 yılında altı yıllık ilkokul diplomasını aldı. Ailesi 1921’de Antalya’nın Alanya ilçesine taşındı. Afet Hanım, 1922 Elmalı’da öğretmenlik ehliyeti aldı ve Elmalı Kızokulu’na başöğretmen olarak atandı. Babasının görevi sebebiyle sürekli yer değiştirdi; 1925 yılında Bursa Kız Muallim Mektebi’ni tamamlayarak İzmir’de Redd-i İlhak İlkokulu’nda göreve başladı. Atatürk’le tanışması sonucunda ileriki senelerinde öğrenimine devam etme fırsatı buldu.
Afet Hanım, 1925 yılında öğretmenlik görevine yeni başladığı sırada bir çay ziyaretinde Cumhurbaşkanı Atatürk ile tanışma fırsatı buldu. Annesinin ailesinin Selanik’in Doyran kasabasından olması nedeniyle Mustafa Kemal’in ilgisini çekti ve Atatürk ertesi gün ailesiyle tanıştı. Bu arada Gazi Paşa’ya öğrenimini yürütmek ve yabancı dil öğrenmek istediğini açıklamış olan Afet Hanım, kısa bir zaman sonra Ankara’ya atandı. Bakanlığın izniyle İsviçre’nin Lozan kentine Fransızca öğrenmek üzere gönderildi.
1927 yılında yurda döndüğünde bir süre de Fransız Kız Lisesi’nde eğitim gördü. Bu arada ortaöğrenim tarih öğretmenliği sınavına girerek öğretmenlik belgesi aldı ve Ankara Musiki Muallim Mektebi’ne tarih ve yurttaşlık bilgisi öğretmeni olarak atandı (1929-30). Göreve başladığı zaman, yurttaşlık bilgisi için okutacağı kitabı Atatürk yetersiz bulmuştu. Bunun üzerine Fransız Kız Lisesi’nde okuduğu Instruction Civique adlı kitaptan çeviriler yaptı. Bu çevirileri, Tevfik Bıyıklıoğlu’nun Almanca eserlerden yaptığı çeviriler ve bizzat Atatürk’ün kimi konulardaki yazıları da birleştirilerek Medeni Bilgiler kitabı oluşturuldu. Kitap, ortaokullarda ders kitabı olarak okutuldu ve 1935 yılına kadar çeşitli defalar basıldı.
Afet Hanım kadın hakları üzerinde çalışmaya ilgi duyduğundan, Atatürk’ün isteği üzerine 3 Nisan 1930yılında Türk Ocağı’nda Türk kadınlarının seçme ve seçilme haklarına ilişkin bir konferans verdi. Bu konferans için zamanın en ünlü hatibi olan Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Beyden dersler aldı; giyeceği elbiseyi bizzat Atatürk çizmiş ve gömleği için kendi pırlanta kol düğmelerini hediye etmişti Kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesi anayasa değişikliğini gerektiriyordu ve bu çok zaman alan bir süreç oldu, fakat 1934 yılında gerçekleştirildi. O günlerde Belediye Kanunu’nun değişmesi söz konusuydu. Afet İnan konferans verdiği gün gerçekleşen Belediye Kanunu değişikliğiyle kadınlara belediye meclislerine seçme ve seçilme hakkı tanındı. Konferanstan birkaç gün önce (31 Mart 1930) Cumhuriyet Halk Fırkası’na giren Afet Hanım, partiye yazılan ilk kadın üyedir.
Atatürk kendisinden, Türk Ocakları Yasasının kimi maddelerinin açıklanması konusunda çalışma yapmasını isteyince, 27 - 28 Nisan 1930 yılında yapılan Türk Ocakları Kongresi’nde Aksaray delegesi olarak söz aldı. Türk Ocakları’nın amacını, işlevini açıklayan bir konuşma yaptı ve sonradan “Türk Tarih Tezi” olarak nitelenecek bir tezi dile getirdi. Ayrıca Türk tarih ve medeniyetini bilimsel olarak incelemek üzere bir heyet kurulması için önerge verdi. Bu önerge üzerine kongreden sonra oluşturulan Türk Tarih Heyeti’nin on altı kişilik kurucu üyeleri arasında yer aldı.
Türk Ocakları Atatürk’ün emriyle 10 Nisan 1931 tarihinde kapatıldıktan sonra heyet, aynı kurucularla aldığı dernek olma kararıyla, Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adıyla yeniden düzenlendi. 3 Ekim 1935’te bu cemiyetin adı Türk Tarih Kurumu oldu. Afet Hanım, Türk Tarih Kurumu’nun bilimsel çalışmalarına katıldı. Heyet, “Türk Tarih Tezi”nin temelini oluşturacak Türk Tarihinin Ana Hatları adlı kitabı kaleme aldı. 1931-41 tarihleri arasında liselerde okutulan kitabın yazımında Afet Hanım da görev almıştı. 1929'da Topkapı Sarayı’nı müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında bulunan Piri Reis Haritası’nı inceleyen Türk Tarih Cemiyeti heyetinin içinde yer aldı ve haritanın dünyada tanıtılmasına çalıştı.
Afet İnan, 9 Ocak 1936 günü Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin açılışında Türk Tarih Kurumu asbaşkanı sıfatıyla ilk dersi verdi. Kendisine fakültede öğretim üyeliği önerildi; fakat o, bunu yüksek öğrenim gördükten ve yüksek lisans yaptıktan sonra kabul edebileceğini söyledi… Arkasından, Avrupa’nın pek çok yerinde üniversite öğretim üyeleriyle görüşmeler yaptıktan sonra, yüksek öğrenimini Cenevre’de yapmaya karar verdi. Cenevre Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Bilimler Fakültesi’nin Yakın Çağ ve Modern Tarih Bölümü’nde İsviçreli antropolog Eugene Pittard’ın öğrencisi oldu. “Türk-Osmanlı Devrinin Ekonomik Tarihi” adlı tezini sunarak Temmuz 1938’de lisans diploması aldı, Temmuz 1939’da ise doktorasını tamamladı ve sosyoloji doktoru oldu. Doktora tezinin adı “Türk Halkının ve Türk Tarihinin Antropolojik Karakteri Üzerine” idi. Bu çalışma için Anadolu’da 64 bin iskelet kalıntısı üzerinde inceleme yaptı. Öğrenim seneleri boyunca Cenevre ve Bükreş’te konferanslar verdi; Türk Tarih Kurumu kongrelerinde bildiriler sundu. Yurda döndükten sonra Ankara Kız Lisesi’nde derslerine devam etmesinin yanın sıra Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne doçent vekili olarak atandı. 1940'da kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olan Dr. Rıfat İnan ile evlenen Afet Hanım, 1942’de doçent, 1950’de profesör oldu. 1950 yılından sonra Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi konularında Ankara Fen Fakültesi’nde, Hacettepe Üniversitesi’nde, Ege Üniversitesi’nde, Ankara Harp Okulu’nda dersler verdi. 1961-62 tarihlerinde İngiltere’de incelemeler yaptı. 1955-79 yılları arasında da UNESCO Türkiye Milli Komisyonu’nda Türk Tarih Kurumu’nu temsil etti. Ankara Üniversitesi Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrim Tarihi kürsüsü başkanlığını yaptı, 1977 yılında bu görevde iken kendi isteğiyle emekli oldu.
Tarih ve sosyoloji çalışmalarının yanında Atatürk’e ilişkin araştırmalar da yapan İnan, bunları kitap olarak yayımladı. Türk Kadın Haklarının Kazanılması çalışması UNESCO’nun yayını olan “Le Courier” (1963) dergisinde dokuz dile çevrilerek yayımlandı. Afet İnan; Türk Tarih Kurumu (kurucu), Çocuk Haklarını Koruma Derneği (kurucu), Dumlupınar Zafer Abidesini Güzelleştirme ve Yaşatma Derneği (kurucu), Türk Kadının Sosyal Hayatı Tetkik Kurumu, Milli Kütüphane’ye Yardım Derneği, Cenevre Tarih ve Arkeoloji Topluluğu (1936), Uluslararası Antropoloji Enstitüsü (Paris 1937),Uluslararası Kadınlar Birliği (Kopenhag), Avrupa Kültürü Cemiyeti (Venedik 1957) gibi ulusal ve uluslararası derneklerin üyesiydi… Afet İnan, 76 yaşında Ankara`da yaşamını yitirdi. Arı adında bir kızı, Demir adında bir oğlu vardır… Tarih Vakfı ile İnan ailesinin ortak girişimiyle anısını yaşatmak için iki senede bir Afet İnan Tarih Araştırmaları Ödülü verilmektedir.
BAŞLICA ESERLERİ:
Türk Tarihinin Ana Hatları (1930), Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi (1947), Atatürk’ten Hatıralar (1950), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (1950), Türk Amirali Piri Reis’in Hayatı ve Eserleri (1954), Türk Kadın Haklarının Kazanılması (Fransızca ve İngilizce,1962), Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri (1964), Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması (1968), Atatürk’ten Yazdıklarım (1969), ‘Devletçilik’ İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1972) , İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1936 Raporları (1973), İzmir İktisat Kongresi: 1923 (1982).